بزرگنمايي:

پیام ویژه - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
زهرا رمضانی| پرونده ثبت‌نام آزمون سراسری 1403 هم بسته شد؛ آزمونی که دور اول ثبت‌نام آن در آذر سال گذشته و دور دوم نیز در فروردین امسال انجام شد، قرار است در دو بازه زمانی 6 و 7 اردیبهشت و 7 و 8 تیرماه امسال برگزار شود. اما نگاهی به آمارهای اعلامی از سوی مسئولان سازمان سنجش، نشان می‌دهد دایره کنکور با وجود همه تغییرات صورت‌گرفته طی سه‌سال اخیر، باز هم کوچک‌تر شد تا بار دیگر جامعه بی‌رغبتی خود را برای تحصیل در دانشگاه‌های کشور به‌ویژه در رشته‌هایی نشان دهد که رسیدن به آنها از طریق کنکور امکان‌پذیر است. البته شاید کمتر فعالی در عرصه آموزش عالی تصور می‌کرد زمانی برسد که تعداد ثبت‌نامی‌ها در کنکور به زیر یک‌میلیون نفر برسد! واقعیت آن است که درطول سال‌های اخیر با وجود اینکه بخش قابل‌توجهی از داوطلبانی که مجاز به انتخاب رشته هم می‌شدند، حاضر نبودند پروسه ورود به دانشگاه را با انتخاب رشته کامل کنند، اما در نوبت دوم کنکور امسال عملا سهم داوطلبان با ریزش قابل‌توجهی همراه بوده که پیام‌های جدی و البته تکراری را برای متولیان آموزش عالی مخابره می‌کند. پیام‌هایی که نادیده گرفتن آن باعث خالی شدن هرچه بیشتر صندلی دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه‌های دولتی خواهد شد. نکته دیگر اینکه 85 درصد رشته‌ها بدون آزمون بوده، با‌این‌حال به‌نظر می‌رسد عملا رقابت برای 15 درصد دیگر رشته‌ها هم مسیر نزولی درپیش گرفته است.
در نوبت اول کنکور امسال که کمتر از یک‌هفته دیگر برگزار می‌شود، یک‌میلیون و 131 هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند. جمعیتی که هرچند نسبت به نوبت اول سال گذشته با افزایش 7 درصدی همراه بوده اما وقتی این آمار را در مقایسه با نوبت دوم آزمون 1402 می‌سنجیم، از ریزش 6 درصدی حکایت دارد؛ موضوعی که در قیاس با سال 1401 شرایطی به‌مراتب بدتر داشته و کاهش 29 درصدی را تجربه کرده است. البته مختصات کنکور امسال نسبت به 1402 متفاوت است؛ به‌طوری‌که نوبت اول کنکور سال قبل در دی 1401 برگزار شد و عملا داوطلبان زمان زیادی برای آنکه خود را آماده شرکت کنند، نداشتند و همین مساله باعث شد بخشی از داوطلبان منتظر رسیدن نوبت دوم بمانند. همین مساله سبب شد در نوبت دوم کنکور 1402 که در تیرماه برگزار شد، بیش از یک‌میلیون داوطلب به رقابت با یکدیگر بپردازند. وضعیتی که امسال شکل متفاوتی پیدا کرده و داوطلبان در ماه‌های اردیبهشت و تیر بر سر جلسه کنکور حاضر می‌شوند، اما چراغ کنکور امسال کم‌فروغ‌تر از سال‌های قبل است.
کاهش 15 درصدی داوطلبان حاضر در کنکور 1403
با وجود اینکه از دی‌ماه 1401، کنکور در دو نوبت برگزار می‌شود اما طبیعتا ماراتنی که در چهارمین ماه سال برپا می‌شود، از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است. نوبتی که امسال نسبت به دوره مشابه سال 1402، با کاهش 15 درصدی همراه و حتی در مقایسه با نوبت اول سال گذشته نیز ریزش 3 درصدی داشته است. ریزش‌هایی که می‌تواند نشان‌دهنده تداوم نگاه قهری داوطلبان با کنکور باشد، حتی اگر بخواهیم کل داوطلبان دو نوبت امسال را با سال گذشته مقایسه کنیم هم باز شاهد کاهش 4 درصدی جمعیت کنکور 1403 نسبت به 1402 خواهیم بود.
درست است که امسال ریزش داوطلبان باید توجه متولیان آموزش عالی را به خود جلب کند اما موضوعی هم که نمی‌توان آن را از قلم انداخت بحث تغییراتی است که در خود کنکور امسال ایجاد شده است. یکی از موضوعات جنجالی سال‌های اخیر را باید تاثیر قطعی معدل برای رسیدن به رتبه بهتر و طبیعتا شانس بالاتر برای تحصیل در رشته بهتر دانست؛ موضوعی که امسال هم با رشد 10 درصدی همراه بوده و حالا معدل داوطلب به جای 40 درصد نیمی از قبولی داوطلبان را برعهده دارد، یعنی معدل کتبی هر داوطلب فارغ از اینکه در کدام نوبت از کنکور رتبه بهتری داشته، 50 درصد قطعی در رتبه نهایی او اثرگذار خواهد بود.
چرا تعداد داوطلبان کنکور در 403 ریزش کرد؟
1. برخی تغییرات مانند اضافه شدن آزمون اختصاصی دانشگاه فرهنگیان امسال برای اولین‌بار را نمی‌توان از قلم انداخت؛ چراکه در مجموع بیش از 597 هزار نفر برای شرکت در این آزمون نام‌نویسی کره‌اند. البته این آمار زمانی می‌توان نقش خود را در کاهش تعداد ثبت‌نامی‌های امسال نشان دهد که بدانیم از میان آنها، 495 هزار علاوه‌بر نوبت اول آزمون سراسری داوطلب شرکت در آزمون اختصاصی دانشگاه فرهنگیان هستند و در مقابل هم 102 هزار نفر می‌خواهند صرفا در آزمون اختصاصی پذیرش دانشجو- معلم در دانشگاه فرهنگیان شرکت کنند؛ کاهش آمار 102 هزار نفری از جمعیت داوطلبان حاضر در رشته‌های دیگر آزمون سراسری طبیعتا سهم خود را در کاهش جمعیت کنکوری خواهد داشت.
2. دومین دلیل برای کاهش تعداد داوطلبان را هم می‌توان تغییرات رخ‌داده در کنکور «هنر» و «زبان» دانست. آذر سال گذشته و همزمان با آغاز ثبت‌نام مرحله اول کنکور 1403 بود که علی صدر، سرپرست معاونت آزمون‌های سازمان سنجش آموزش کشور از برداشته شدن امکان شرکت همزمان در دو گروه هنر و زبان کنکور سراسری سال 1403 خبر داد که طبق آن داوطلبان تنها در یکی از گروه‌های شناور می‌توانند شرکت داشته باشند. درحالی‌که تا پیش از کنکور امسال این امکان برای داوطلبان فراهم بود که بتوانند در هر دام از رشته‌های مرتبط با هنر یا زبان درکنار یکی از گروه‌های آزمایشی اصلی شرکت کنند و شانس خود را برای پذیرش در رشته‌های مرتبط با آن بسنجند.
3. سومین دلیل که قدیمی‌ترین و البته ادامه‌دارترین آن هم محسوب می‌شود، همان بحث اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است. با وجود اینکه طبق اطلاعات مرکز آمار در سال گذشته، نرخ بیکاری در میان جوانان 18 تا 25 ساله، 14.4 درصد بوده و نسبت به سال 1401 با کاهش 0.4 درصد همراه بوده. وقتی این مساله را مدنظر قرار دهیم که این بازه زمانی، همان جمعیت فارغ‌التحصیلی و دانشجویی را شامل می‌شود، متوجه این مساله خواهیم شد که عملا بیکاری در این میان آنها کمتر از 0.5 درصد طی یک‌سال کمتر شده است. از طرف دیگر وضعیت اشتغال در میان فارغ‌التحصیلان کاردانی طی سال‌های 1401 تا 1402 از 65 درصد به 50 درصد رسیده و معنایش این است که اشتغال در این مقطع 15 درصد بدتر هم شده است. البته ناگفته نماند وضعیت اشتغال برای فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی با بهبود 2 درصدی همراه بوده و 52 درصد جمعیت مرتبط با این مقطع براساس آمار سال گذشته وارد بازار کار شده‌اند. با‌این‌حال بیماری ویژه اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی موضوعی نیست که بگوییم با بهبود 2 درصدی، بتواند ‌انگیزه کافی را در میان جامعه برای رفتن به کلاس‌های درس ایجاد کند.
مولفه اثرگذاری که بررسی آماری داوطلبان کنکور طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد، این است که جامعه نه‌تنها دیگر تب‌وتابی برای تحصیل در نظام آموزش عالی ندارد، بلکه اگر همین مسیر فعلی ادامه پیدا کند، شاید دور از انتظار نباشد که بخش قابل‌توجهی از جامعه ترجیح دهند بعد از پایان دوران آموزش عمومی، یاد گرفتن مهارت‌های مختلف را به جایگزین تحصیلات دانشگاهی کنند. نکته‌ای که طبیعتا با توجه به کوتاه کردن مسیر ورود آنها به بازار کار روزبه‌روز خواهان بیشتری هم خواهد داشت.