بزرگنمايي:

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پیمان قناعتی‌فرد| غرب در حال بررسی شرایطی است که بر اساس آن میزان و دامنه فعالیت ناوگان به‌اصطلاح سایه روسیه را بیش از پیش محدود کند. در واکنش به تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، کشورهای اروپایی واردات بیشتر نفت روسیه را ممنوع اعلام کردند، کرملین نیز به ناچار، حجم وسیعی از نفت و فرآورده‌های نفتی خود را به مقصد کشورهایی دیگر مانند چین و هند روانه کرد.
چالش اساسی روسیه پس از تحریم‌های غرب، مکانیزم و چگونگی ارسال نفت برای خریداران جدید آسیایی خود بود. در آن شرایط، امکان صادرات نفت از طریق خطوط لوله فراهم نبود ضمن آنکه ناوگان موجود و نفتکش‌های فعال آن کشور نیز جوابگوی این حجم گسترده از جابه‌‌‌‌‌جایی نبودند، بنابراین کشتی‌های بیشتری موردنیاز بود تا بتوانند ناوگان موجود روسی را در امر انتقال نفت‌‌‌‌‌خام و فرآورده‌های نفتی این کشور، یاری کنند.
تحریم‌های نفتی غرب
ایالات‌‌‌‌‌متحده و هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پیمانان غربی این کشور، محدودیت‌هایی سختگیرانه را برای جلوگیری از حمل‌ونقل نفت روسیه توسط تانکرهای بین‌المللی و بهره‌مندی این کشور از خدمات کشتیرانی و بیمه دریایی اعمال کردند. ائتلاف غرب تصویب کرد؛ نفت صادراتی روسیه باید در سقف قیمتی 60دلار به ازای هر بشکه معامله شود. در مقطعی شاهد آن بودیم که نفت اورال به‌عنوان شاخص اصلی نفت روسیه، حتی پایین‌تر از 60 دلار در هر بشکه دادوستد شد. روسیه چاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نداشت جز آنکه به ناوگانی جدید از نفتکش‌ها روی بیاورد که آمادگی، جسارت و تمایل برای دورزدن تحریم‌ها را داشته تا نفت‌‌‌‌‌خام این کشور را به نقاط دورتر در آسیا یا حتی به مقصد مشتریان جدید در سایر نقاط جهان، منتقل کنند. این موضوع در بازار جهانی نفت، به‌عنوان روی‌‌‌‌‌آوردن روسیه به «ناوگان سایه» شناخته می‌شود.
به گزارش رویترز، طیف گسترده‌ای از نفتکش‌های فعال در ناوگان سایه، متعلق به شرکت‌های فراساحلی از کشورهایی مانند پاناما، لیبریا و جزایر مارشال با قوانین کشتیرانی ساده‌‌‌‌‌تر بودند که ردگیری آنها فرآیند پیچیده‌‌‌‌‌ای بود. علاوه‌بر این موضوع، این امکان وجود داشت که نفت از طریق انتقال کشتی به کشتی در وسط اقیانوس و به‌صورت مخفیانه جابه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جا شده و‌‌‌‌‌ در واقع روی آب‌های آزاد، به‌‌‌‌‌فروش برسد. واقعیت این است که نسبت ریسک به پاداش دریافتی برای مالکان نفتکش‌های ناوگان سایه بسیار جذاب بوده، بنابراین محدود نگاه داشتن دایره فعالیت این‌گونه تانکرها، بسیار دور از ذهن و غیرعملی بود. تانکرهای ناوگان سایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ معمولا قدیمی و از رده خارج بودند، اما از زمان شروع جنگ اوکراین، تنها به دلیل ارزش محموله خود، بسیارارزشمند شدند. جالب است بدانید که در فوریه 2022، یک کشتی 20‌‌‌‌‌ساله کم و بیش در قیمتی نزدیک به قیمت آهن‌‌‌‌‌قراضه ارزش‌گذاری می‌‌‌‌‌شد، حال آنکه در آغاز جنگ اوکراین، این نوع کشتی به‌‌‌‌‌راحتی تا دوبرابر قیمت واقعی نیز معامله می‌شد.
چالش‌های فراروی ناوگان سایه
هم‌‌‌‌‌اکنون و تحت‌شرایط جدید ژئوپلیتیک حاکم بر دنیا، در بازار بین‌المللی انرژی نشانه‌های بیشتری در حال ظهور است که چگونه تحریم‌های غرب همراه با پهپادهای اوکراینی، باعث ایجاد مشکلات جدی بر سر راه ماشین صادرات نفت روسیه می‌شود. تحقیقات انجام‌شده توسط کریگ‌‌‌‌‌کندی که موسسه Navigating Russia را اداره می‌کند، نشان می‌دهد که ناوگان سایه با بحران جدی روبه‌‌‌‌‌روست. کندی اعلام کرد: «در شرایط کنونی، شاهد آن هستیم که رشد ناوگان سایه تحت‌تاثیر تحریم‌های جدی‌‌‌‌‌تر، متوقف‌ شده‌است.» در اولین سال‌ پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، مسکو تعداد زیادی از نفتکش‌های قدیمی را در اختیار گرفت، اما اکنون مدتی است که فرآیند توسعه ناوگان موسوم به سایه این کشور، متوقف‌ شده‌است.
بر اساس تحلیل جدید کندی، نایب‌رئیس سابق یک بانک سرمایه‌گذاری جهانی که در حال‌حاضر در حال نگارش تاریخ صنعت نفت روسیه و تاثیر آن بر جامعه مدنی این کشور است، گسترش ناوگان سایه در اواسط سال‌2023 عملا متوقف شد. روند کاهش تعداد نفتکش‌های ناوگان سایه در سه‌ماهه دوم سال‌گذشته آغاز شد، زمانی‌که تعداد نفتکش‌هایی که هر سه ماه برای ناوگان سایه روسیه خریداری می‌شدند به‌شدت کاهش یافت، پس از این دوره و در سه‌ماهه چهارم، خریدها حدود 70‌درصد از بالاترین سطح سه‌ماهه اول کاهش یافت. کندی ادعا می‌کند که ظرفیت ناوگان سایه روسیه کمتر از 50‌درصد سطحی است که روسیه برای یک ناوگان مستقل و قابل‌‌‌‌‌اتکا، به آن نیاز دارد. کندی در گزارش جدیدی که به‌‌‌‌‌تازگی منتشر شد، نوشت: «توسعه ناوگان سایه برای کرملین پرهزینه بوده‌است. تخمین‌زده می‌شود 8.5میلیارد دلار که به‌نظر می‌رسد عمدتا توسط دولت روسیه به‌صورت مستقیم تامین مالی شده‌است، برای خرید نفتکش‌های قدیمی که در اغلب موارد تنها 2 تا 3 سال ‌از عمر مفید عملیاتی آنها باقی‌مانده‌بود، هزینه شده‌است.»
امتناع از پذیرش نفت ناوگان سایه
علاوه‌بر این، اخیرا گزارش‌هایی به گوش می‌رسد مبنی‌بر امتناع واردکنندگان بزرگ هندی از تحویل محموله نفتکش‌های Sovcomflot که تا 25‌درصد از ظرفیت ناوگان سایه را تشکیل می‌دهند، به دلیل ترس از آنچه «سرایت تحریم‌ها» توصیف شده‌است. کندی استدلال می‌کند؛ سرنوشت این ناوگان تا حد زیادی به گام بعدی غرب بستگی دارد، به‌ویژه به اینکه آیا نفتکش‌های بیشتری متوقف می‌شوند یا خیر و با چه سرعتی. کندی استدلال می‌کند: چنانچه غرب برای کوچک‌‌‌‌‌سازی ناوگان سایه روسیه اقدام کند، درآمدهای بیشتری از روسیه را در معرض محدودیت‌های سقف قیمتی قرار خواهد داد، امری که مسکو را تشویق می‌کند تا سیاست صادراتی نفت‌‌‌‌‌خام خود را در حجم بالاتر برای جبران کسری درآمد، دنبال کند. از سویی دیگر، ناتو هفته گذشته گزارش داد که حدود 15‌درصد از ظرفیت پالایشی روسیه به دلیل حملات مکرر پهپادهای اوکراینی از مدار خارج شده‌است. تجزیه و تحلیل انجام‌شده توسط Vortexa، پلتفرم داده‌های آماری حمل‌ونقل، در هفته گذشته نشان‌داد که سطح صادرات قانونی روسیه از طریق دریا اخیرا به بالاترین حد خود رسیده‌است.
تعویق وصول درآمدهای نفتی
چندین بانک در چین، امارات و ترکیه در هفته‌های اخیر الزامات پایبندی به تحریم‌ها را افزایش داده‌اند که منجر به تاخیر وصول وجوه حاصل از صادرات نفت در سمت روسیه، تا ماه‌ها یا حتی ممانعت از انتقال پول به مسکو شده‌است. «تانکرهای خاکستری» آنگونه که کارگزار BRS، کشتی‌های سایه را توصیف می‌کند، برای بازگشت به تجارت عادی با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهند شد. نه‌‌‌‌‌تنها به این دلیل که آنها از قدیمی‌ترین نفتکش‌های فعال در ناوگان جهانی هستند، بلکه به این دلیل که تعمیر و کیفیت نگهداری آنها اغلب مشکوک و زیر سوال بوده‌است. BRS در گزارش اخیر خود اعلام کرد: «این نفتکش‌ها همواره توسط شرکت‌های بیمه و بانک‌ها به‌عنوان واحدهای «پرریسک» برای فعالیت (چه تحریم‌ها برداشته شوند، یا نه) شناخته خواهند شد.»